Krize Hazır Olmak
Dünya çapında yüzbinlerce iş yerinin kapanmasıyla milyonlarca insan işsizler ordusuna katılıyor. Olası kayıpları en aza indirmek için krizlere hazırlıklı olmak gerekir. Bunun yolu kriz planı hazırlamak ve gerçeğine en yakın koşullarda test etmektir. Plan gereği; çalışanların eğitimi, plan yürütücüsü gözetiminde gerçekleştirilmeli, eğitim kişiler gerekli yeterliliğe ulaşıncaya kadar sürdürülmelidir. Birimler arası iş birliği ve çalışma uyumu sağlanıncaya kadar deneme sürmelidir.
Johns Hopkins Sağlık Güvenliği Merkezi ev sahipliğinde Mayıs 2018'de gerçekleşen "A Pandemic Exercise" adlı bulaşıcı hastalık tatbikatı yapılmıştır. Bu tatbikatta şu an görevde olan hükumet görevlileri, yargı mensupları ve sağlık çalışanları yer almıştır. Bugün ABD'de ortaya çıkan aksaklıklar o tatbikatta belirlenmiş ve hükumete "tavsiye kararı" olarak iletilmiştir. Türk Sağlık Bakanlığı da Ulusal Pandemi Hazırlık Planı tatbikatını önermiştir. Estonya gibi ülkeler de "siber güvenlik" konusunda ciddi tatbikatlar yapmaktadır.
Bir tatbikatın gerek planı gerekse tatbiki ciddi bir gayret ve uygun bir bütçe ile yapılmalıdır. Bütçeden kısmak işin gereçeğe uygunluğundan uzaklaşmak demektir.
Konu ister yangın isterse siber savunma olsun, her tatbikatın yapısı genellikle şu dört aşamadan oluşur. Hazırlık, planlama, uygulama ve değerlendirme.
- Hazırlık. İnanmış yöneticinin, acı reçete olarak kabul edeceği kriz durumunu öngörmek amacıyla bu işe baş koyması gerekir.
- Planlama. En zor basamkatır. Senaryo, takvim, ana ve ara durumlar, iletişim, görevler, idari konular gibi sayısız ayrıntı tespit edilir. Bunlara bağlı olarak bir çok eğitim gerçekleştirilir. Her birim aşama aşama kriz yönetimine hazırlanır.
- Uygulama. Tatbikatın uygulandığı basamaktır. Ana ve ara durumlara göre oluşan tepkilere karar vericilerin hareketleri izlenir. Gerekli hallerde tatbikat durdurlarak uzman desteğinde düzeltmeler yapılır.
- Değerlendirme. Uygulamayı izleyen hakem heyetinin yaptığı geribildirimdir. Ne oldu? Nasıl olmalıydı? gibi sorulara cevap aranır. Bu basamağın samimiyeti tatbikatın gerçek başarısını ortaya koyar.
Ülkemizde önlem faaliyetlerine alışık olduğumuz tartışmaldır. Siber saldırı, orman yangını, çığ, sel ve deprem felaketlerine karşı tatbikatlarımız olduğu söylenemez. En kısa zamanda ilgili her birimin hazırlık yapması şarttır. Aksi durumda aklımıza getirmediğimiz her felakete tedbirsiz yakalanmaya devam ederiz. Ata sözümüzle bitirelim;
“Akla gelmeyen başa gelir.”